DAVARLARIN YOLUXUCU AQALAKTİYASI
DAVARLARIN YOLUXUCU AQALAKTİYASI
Qoyun və keçilərin süd vəzilərinin-yelinin, ətraf oynaqlarının və gözün buynuz təbəqəsinin iltihabı, südün kəsilməsi, bəzən balaatma ilə səciyyələnən kontagioz yoluxucu xəstəliyidir. Əsasən süd verən ana qoyun və keçilərdə qeydə alınır.
Törədicisi. Myeoplazma aqalactiae polimorf, 25-175 mkm ölçüdədir. Mikroskop altında vibrion, spiroxet, qədəhvari, zəif dərəcədə əyilmiş çöp və şar şəklində görünür. Romariovski-Gimza üsulu ilə boyanır. Fakultativ aerobdur, yetişdirilməsi üçün Edvard qida mühiti, Marten aqarı və s. istifadə edilir. Maye qidalı mühitlərdə 3-5 gündən sonra azca bulanıqlıq müşahidə edilir. Bərk qidalı mühitlərdə 2-3 günə zərif, xırda, yuvarlaq koloniyalar əmələ gəlir. Qanlı aqarda hemoliz zonası yaradırlar. Təmiz kulturasını toyuq embrionunda yetişdirirlər. Laboratoriya heyvanlarından yalnız dovşanlar həssaslıq göstərirlər.
Epizootologiyası. Törədiciyə yalnız keçi və qoyunlar həssasdırlar. Amil süd, sidik, nəcis, göz və cinsiyyət yolunun axıntısıınn tərkibində xarici mühitə yayılır. Yoluxma alimentar yolla, bəzən isə yara kanalı vasitəsilə baş verir. Sağlam heyvanlar xəstələrlə kontaktda olduqda, həmçinin amillə çirklənmiş yem və suyun qəbulu zamanı yoluxurlar.
İnfeksiyanın yayılmasında torpaq, döşənək, yem və qulluq əşyaları rol oynayır. Ana bətnində quzu və çəpişlərin yoluxması haqqında məlumat verilmişdir. İnfeksiya heyvanların laktasiya dövrünə təsadüf etdiyi üçün, mövsümilik hiss olunur.
İnfeksiya mənbəyi xəstə heyvan və batsil daşıyıcılardır. Amil adətən xarici mühitə ixrac olur. Törədici orqanizmə həzm yolu və nadir hallarda dəridə və xüsusən yelində olan zədələr vasitəsilə də daxil ola bilir.
Yüksək dağlıq yaylaqlarında, yağmurlu günlərdə xəstəlik geniş yayılır, epizootiyanm genişlənməsinə stress amillər, boğazlıq və s. təsir göstərir. Xəstəlikdən sağalmış qoyun və keçilər uzun müddət mikrobdaşıyıcı olduqları üçün ətrafın çirklənməsində çox böyük rol oynayırlar.
İnfeksiya zamanı xəstələnmə 16-37%, ölüm isə 15-45%-dək yüksələ l)ilər. Sağalan heyvanlar təsərrüfat əhəmiyyətini itirirlər, ona görə də çixdaş edilməlidirlər.
Kliniki əlamətləri. Başlıca nişanələr süd vəzində, oynaqlarda səpkilərin əmələ gəlməsi və gözdə ağarmanın müşahidə edilməsidir. Oynaqlar şişir, süd azalır. Heyvan axsayır, ayaqüstə dura bilmir. Xəstəlikdən sağalmış heyvanlar təkrarən xəstəliyə tutula bilirlər.
Xəstəliyin inkubasiya dövrü 2 gündən 24 sutkayadəkdir. Yoluxucu aqalaktiyanın iti forması 5-10 sutka çəkir. Heyvanın hərarəti 41- 42°C-yə qalxır, xəstə ölür və yaxud xəstəlik xronik formaya keçərək, aylarla davam edir. Xəstənin südü ilk günlər acı olur. Sonralar süddə ağ, qatılaşmış kütləyə təsadüf olunur və nəticədə süd kəsilərək yelində bərk düyünlər əmələ gəlir. Bundan sonra xəstəlik oynaqlara və gözə sirayət edir. Çox vaxt heyvan 5-8 həftə ərzində sağala bilir.
Əsas dəyişiklik yelinin parenximasında və göz almacığında gedir. Gözdə ağ pərdə və bəzən yara da nəzərə çarpır.
Diaqnozu. Epizootoloji vəziyyətə, klinik nişanələrə və bakterioloji müayinəyə əsasən qoyulur. Xəstəliyi yoluxucu mastitlə təfriq etmək lazımdır. KBR və DPR qoyulur.
Müalicəsi. Simptomatikdir. Əsasən antibiotiklər tətbiq olunur.
Profilaktikası. Xəstə heyvanlar seçilərək sürüdən ayrılmalıdır. Yoluxucu aqalaktiyanın profilaktikasında başlıca yerlərdən birini vaksinlə peyvənd tutur. İnaktivasiya olunmuş və diri vaksinlərlə immunitet yaratmaq mümkündür.
