CAVAN HEYVANLARIN KOLİBAKTERİOZU

CAVAN HEYVANLARIN KOLİBAKTERİOZU

Kolibakterioz itlərin (əsas etibarilə 1-8 günlükdə) iti yoluxucu xəstəliyi olmaqla sepsis, enterit və tez gücdən düşmə əlamətləri ilə səciyyələnir.

Törədicisi. Cavanların kolibakteriozunu bağırsaq çöplərinin Esherichia coli qruppasma daxil olan mikroblar törədir. Onlar xırda, yoğun çöplər oknaqla spor və kapsula əmələ gətirmirlər. Anilin boyaları ilə yaxşı boyanırlar, qram mənfidirlər.

ƏPB qida mühitində şiddətli bulanıq verməklə, mühitin üzərində zərif pərdə əmələ gətirir. Mühitin səviyyəsi bərabərdə sınaq şüşəsinin divarında həlqə əmələ gətirir. Aqar qida mühitində özünəməxsus koloniyalar verir. Levin qida mühitində bənöşvəyi və ya qara koloniyalar, endoda isə səthi metal parıltılı koloniyalar inkişaf edir.

Antigen qurulufuna görə müxtəlif O somatik, K səthi və H turna antigenlərinə malikdirlər ki, bunların da müvafıq olaraq 160, 100 və 50-yə qədər seroloji variantları məlumdur. Bundan başqa törədicinin adgeziv ştammlarında bağırsaq epitelisinə bərkimək üçün "yapışqan" antigeni də mövcuddur. Törədicilər endo və ekzotoksin, hemolizin, neyrotoksin, fıbrinolizin maddəsi hasil edirlər. Bu xassələrinin hesabma da eşerixiyalar heyvanlarda, xüsusən cavan orqanizmlərdə ağır gedişli patoloji proseslərin inkişaf etməsinə səbəb olurlar.

Mikrob çox davamlı deyil. Tərkibində selik və kal olan qanda mikrob bir aydan az yaşayır. Südü 74-76°C-də 15-20 dəqiqə qızdırdıqda bağırsaq çöpləri tələf olurlar. Adi dezinfeksiya maddələri (xlorlu əhəng, formalin, natrium qələvisi, karbol turşusu, ksilonaft, bir xlorlu yod) ümumi qəbul olunmuş konsentrasiyada bağırsaq çöplərini bir neçə dəqiqəyə tələf edirlər.

Epizootologiyası. Kənd təsərrüfatı heyvanlarınm bütün növlərinin cavanları kolibakterioza həssasdırlar. Buzov, dayça və çoşqalar 7-8 günlükdən böyük yaşda nadir hallarda xəstələnirlər. Yoluxma həzm traktı vasitəsilə bağırsaq çöpləri ilə çirklənmiş süd, yaxud əmcək vasitəsilə baş verir. Xəstəliyə orqanizmin müqavimət qüvvəsinin zəifləməsinə səbəb olan amillər (doğuş vaxtı zəiflik və tam inkişaf etməmək, ağız südünün keyfiyyətsiz olması, binada yerin sıxlığı və nəmlik, dispepsiya nəticəsində enterit və başqaları) şərait yaradır.

Cavanların orqanizmindən bir neçə dəfə passaj edildikdən sonra bağırsaq çöplərinin virulentliyi artır və onlar tam normal heyvanları da xəstələndirirlər. Əsas infeksiya mənbəyi xarici mühiti öz ifrazatı ilə çirkləndirən xəstə heyvanlardır.

Klinik əlamətləri. İnkubasiya dövrü bir neçə saatdan bir sutkaya qədərdir. Buzovların, quzuların, dayçaların və çoşqaların kolibakteriozunun klinik nişanələri əsas etibarilə fərqlənmir. Xəstəlik temperaturanın qəflətən qalxması, süstlük, süddən imtina etmək, nəbz və tənəffusün tezləşməsi ilə başlayır. Heyvan çox uzanır, burun aynası quruyur, konyuktivada bəzən qan sağıntılan görünür. 1-2 gündən sonra enterit başlayır. Nəcis duru, köpüklü, bozumtul ağ rəngdə olmaqla çürümüş yaxud turşumuş iy verir. Çox vaxtı nəcisə həzm olunmamış. süd çürüntüsü, selik və qan qarışır. Qarın divarını əllədikdə heyvan ağrı hiss edir. İshal baş verdikdən sonra temperatura normaya, hətta normadan aşağı düşür. Heyvan hissiyatsız uzanır, tükü pırpızla|ır. Nəbzi zəif və tez, tənəffüsü isə səthi olur. Xəstəlik inkişaf etdikcə, heyvan komatoz vəziyyətinə düşür. Bu da ölümün yaxmlaşmasını göstərir. Dayçalarda xəstəlik bir neçə günə uzananda artrit də başlanır.

Xəstəlik müalicə aparılmadıqda ölümlə nəticələnir. Antibiotiklərin və digər dərmanların vaxtında tətbiqi çox vaxtı heyvanın sağalmasına səbəb olur, lakin heyan inkişafdan qalır, zəif böyüyür:

Patoloji-anatomik dəyişikliklər. Görünən selikli qişalar anemik olur. Mədənin selikli qişası qırmızı rəngdə olmaqla həlməşikli infıltratla örtülür, qatlarda qan sağıntıları görünür. Nazik və yoğun bağırsaqların selikli qişası şişkinləşir, qatı seliklə Örtülür, bəzi sahələri hiperemiyah, qan sağmtıları olur. Müsariqə limfa düyünləri böyüyür, kəsiş səthi sulu, hiperemiyalıdır. Qarın pərdəsində qan sağıntıları, dalağın isə böyüməsi müşahidə olunur. Qara ciyər və böyrəklər anemik, kapsula altmda isə qan sağıntıları qeyd edilir. Öd kisəsi qatı tünd yaşıl ödlə dolu olur. Köks qəfəsində seroz pərdələrin altında qan sağıntıları aşkar edilir.

Diaqnozu. Xəstəliyin epizootologiyasma, klinik əlamətlərinə, patanatomik dəyişikliklərə və ölmüş heyvanların patoloji materialmm bakterioloji müayinəsinin nəticələrinə əsasən diaqnoz qoyulur. Kolibakteriozu salmonelyoz və toksiki dispepsiyadan təfriq etmək lazımdır.

Labaratoriyada ayrılmış eşerixiya kulturasmm serotipini tipospesifik serumların köməyilə aqqlyutinasiya reaksiyası vasitəsilə təyin etməklə onun dərman preparatlarma həssaslığmı təyin etmək lazımdır.

Mübarizə tədbirləri və profilaktika. Kolibakteriozun profilaktikası üçün ana heyvanların və cavanların orqanizminin rezistentliyini yüksəltməyə, həmçinin təzə doğulmuş körpələrin xarici mühit obyektlərindən xəstəliyin törədicisi ilə yoluxmasının qarşısını almağa yönəldilmiş kompleks təşkilat-təsərrüfat, zootexniki, baytarlıq-sanitariya, zoogigiyeniki və spesifik tədbirlər görülməlidir.

Cavanlarda kolibakteriozun baş verməsinin qarşısını almaq üçün vaksinlərlə yanaşı aşağıdakı preparatları tətbiq etmək lazımdır:

a) doğulandan 2 saat keçənə qədər müvafiq təlimatlar əsasında polivalent yaxud monovalent koli - serumları, həmçinin koli-faqı;

b) heyvanların qanının normal qlobulinlərini əzələ içərisinə yaxud dəri altına gündə bir dəfə hər kiloqram diri kütləyə 0,7 ml hesabı ilə yeritmək;

v) müvafiq təlimatlar əsasında asidofılli-bulyon kulturasını, propion asidofılli-bulyon kulturasını həmçinin, asidofılli südü yaxıd quru asidofıllini.

Təsərrüfatda kolibakterioz baş verdikdə kompleks təşkilat-təsərrüfat, epizootiya əleyhi və baytarlıq-sanitariya tədbirləri ğörürlər.

Xəstə heyvanları müalicə etmək məqsədilə antibiotiklər, nitrofuran qrupuna daxil və sulfanilamid prepatarları, baytril, flokasin, enrolen və digər antibakterial preparatlar onların təlimatına müvafiq tətbiq edilir.vet.gov.az