Heyvandarlığın inkişaf yolları

Mütəxəssis məsləhətləri

Abşeron heyvandarlıq Təcrübə Stansiyasının

Baş zootexniki

Talıb Hüseyn oğlu Sadıqov.

Allah yaratdığı təbiətdən insanlar üçün heç nəyi əsirgəməyib . Münbit torpaq, sağlam iqlim, zəngin bitki örtüyü, növbənöv heyvanat aləmi... Çox yerdə buna həsəd aparırlar. Belə ki, Azərbaycanda müxtəlif inək cinsləri , camış, Zebu malı, dəvə, at, qoyun və keçi cinsləri vardır.

Lakin Azərbaycanda bu qədər heyvan cinslərinin olmasına baxmayaraq yerlərdə heyvanların saxlanılması, bəslənilməsi, yetişdirilməsi , mayalandırılması zoobaydar qaydalarına əməl olunmadan kortəbii surətdə aparılır ki, bu da öz növbəsində heyvanların cins tərkibininin itirilməsinə, ət, süd, yun və digər heyvandarlıq məhsullarının azaldılmasına gətirib çıxarır.

Ona görədə ölkəmizdə heyvandarlığı inkişaf etdirmək üçün mütləq Dövlət, kəndli- fermer və digər heyvandarlıqla məşqul olan təəsərrüfatların inkişaf etdirilməsini Dövlət səviyyəsində təşkil etmək lazımdır. Çünki insanların maddi rifah halının yaxşılaşdırılmasında heyvandarlıq məhsullarının əvəz edilməz qida kimi böyük əhəmiyyəti vardır. Odur ki, əhalinin heyvandarlıq məhsullarına olan və günü-gündən artan təlabatının ödənilməsində kəndli-fermer təsərrüfatlarının rolu çox böyükdür. Dövlər və kəndli-fermer təsərrüfatlarında heyvandarlığı inkişaf etdirmək üçün vacib olan şərtlər aşağıdakılardır:

1. Möhkəm yem bazası yartmaq

2. Heyvanların cins tərkibini yaxşılaşdırmaq, seçmə və seleksiya yolu ilə (yerli, mələz) yüksək məhsuldar inək və düyələri seçib saxlamaq

3. Yüksək məhsuldar cins törədicilərdən səmərəli istifadə etmək.

4. Bölgələrdə damazlıq və sünii mayalanma işlərini qaydaya salmaq.

5. Hər bir bölgənin iqlim şəraitinə uyğun cinslərdən istifadə etmək .

6. Heyvandarlıqda zootexniki uçot-hesabat işlərini təşkil etmək.

7. Mal-qaranı tələb olunan qədər ferma binalrı ilə təmin etmək.

8. Mal-qaranın yemlənməsini, bəslənməsini və saxlanmasını zootexniki qayda da təşkil etmək.

9. Az məhsuldar, a-normal eksteryer qurluşlu, qoca və çıxdaş heyvanların kökəldilərək ət üçün kəsilməsini təşkil etmək.

10.Cavan heyvanların intensiv yetişdirilməsi və düyələrin 18-20 aylığında cütləşmə çəkisinə çatdırılmasını, erkək malın həmin yaşda yüksək çəkidə ət istehsalı üçün kəsilməsini və bu yolla naxırda inək və camışların xüsusi çəkisinin artırılmasını təşkil etmək. Düyələrin 18-20 aylığında mayalanmasını təşkil etməklə 2-yaşından yuxarı düyələr arasında qısırlığı ləğv etmək.

11.Cavan heyvanların intensiv yetişidirilməsini(yemlənməsini, bəslənməsini və saxlanmasını)

təşkil etmək. Maksimum orta sutkalıq çəki artımı əldə etmək və bu yolla da kökəldilməyə qoyulmuş mal-qaranın kökəltmə müddətini qısaltmaqla ətlik üçün ağır çəkidə heyvanların satılmasını təşkil etmək.

12. Boğaz inək, camış və düyələrin zootexniki qayda da saxlanmasını, bəsləməsini və xüsusi yem rasionu əsasında ayrı-ayrı (qrup şəklində) yemlənməsini təşkil etmək

13. Doğulan buzov və balaqların zootexniki qayda da ağız südü ilə tam mayalandırılmasını, zootexniki rasion əsasında düzgün yemləndirilməsini və xüsusi tikilmiş normal temperaturası olan işıqlı, rütubəti olmayan buzovluqlarda saxlanmasını təşkil etmək

14. Doğumu gözlənilən boğaz inək, camış və düyələrin doğum şöbələrində nəzarət altında yemlənərək saxlanmasını təşkil etmək.

15. Ərazisində gölməçəlilik, qamışlıq, meşəlik və.s olan xüsusən Kür-Araz ovalığında camışçılığı inkişaf etdirmək.

16. Heyvandarlıqla məşqul olan dövlət, kəndli-fermer və.s. təsərrüfatlarında zootexniki uçot-hesabat işlərinin aparılmsını təşkil etmək.

17. Heyvandarlıqla məşqul olan iri dövlət, kəndli-fermer təsərrüfatlarında sağmal inək və camışların yemlənməsini, bəslənməsinivə sağalmasını zootexniki qayda da təşkil etmək. Sağlam südün dəqiq uçota alınmaını, onun laboratoriyada yağ faizinin yoxlanmasını və uçotunun hər gün aparılmasını yerlərdə qaydaya salmaq. Südün yağlılığ faizini təyin etmək üçün süd labarotoriyalarının olmasını təşkil etmək.

18. İri Dövlət və kəndli-fermer süd əmtəə fermalarında süd blokundan və süd soyuducularından istifadə etmək.

19. İri cins süd əmtəə Dövlət, kəndli-fermer təsərrüfatlarında sünii mayalanma işini və sünii yolla mayalandırılmış inəklərin gündəlik uçotunun düzgün aparılmasını təşkil etmək

20. Bağlı-tövlə şəraitində saxlanılan bütün cins və yaş quruplarından olan mal-qaranın hər gün ən azı 3-4 saat gəzintiyə buraxılmasını və bu zaman hövrə gələn inək, camış və düyələrin seçilərək mayalandırılmasını təşkil etmək. Mayalanma zamanı yüksək keyfiyyətli cins törədicilərdən və ya onların toxumundan istifadə etmək. (Əgər mal-qara müntəzəm olaraq gəzintiyə buraxılmazsa bu zaman heyvan tədricən öz məhsuldarlığını itirir və zəifləyir. Bunun nəticəsində də doğum çətin olur, doğum zamanı balalıq çölə çıxır)

21. Ana inək və camışların boğazlığını mayalanmanın 60-62-ci günündə rektal müayinə vasitəsi ilə yoxlamaq. Əgər inək və camışlarda serviz dövrü uzanarsa bu zaman həmin heyvanlara baytar müayinəsindən keçməli, müalicə olunmalı və səbəbi aydınlaşdırılmalıdır.

22. İnək və camışların doğduqdan maksimum 48 gün sonra mayalandırılmasını təşkil etmək və bu yolla da inək və camışlar arasında qısırlığı həll etmək .

23. İnək, camış və düyələrin istər süni, istərsə də təbii yolla mayalandırılmasının və eləcə də rektal müayinə edilməsinin uçotunu dəqiq aparmaq lazımdır.

24. Mal-qara arasında hər il epizotik plan əsasında bütün baytar proflaktiki tədbirləri həyata keçirmək və bu yolla heyvanlar arasında yolxucu xəstəliklərin qarşısını almaq.

25. Mal- qara arasında brüsselyoz, vərəm və s. yolxucu xəstəliklərə tutulmuş heyvanları təsərrüfatdan çıxarmaq lazımdır.

26. Terapevtiki xəstə heyvanları ayrıca izalyatorda saxlayaraq müalicəsinin tam kurs şəklində xəstə heyvan sağalanadək həyata keçirmək lazımdır.

27. Fermalarda buzovlar arasında dəmrov xəstəliyini müalicə yolu ilə ləğv etmək. Bunun üçün körpə buzov saxlanan damlar işıqlı və quru olmalıdır. Buzovlar tam vitaminli yemlərlə yemləndirlməlidir. Bütün ferma binaları və eləcə də buzovluqlar vaxtaşırı dezinfeksiya olunmalıdr. Dəmrovla xəstələnmiş buzovlar- sağlam buzovlardan ayrılaraq ayrıca izalyotorda saxlanılmalıdır.

28. Təsərrüfatda mal-qaranı təlabatına görə yonca, qarğıdalı soya, yem noxudu, günəbaxan, raps, xəsil, yem cuğunduru, yem qabağı və s. Yem bitkiləri əkilməlidir. Yoncalıqlar isə hər il fevral ayında təmir olunmalı, sahələrə kübrə və peyin verilməlidir. Əkilmiş yem bitkilərinə lazımı aqro texniki xidmət göstərilməlidir.

29. Silos üçün əkilmiş qarğıdalı sahələrində bitkiyə lazımı arqotexniki qulluq etməklə hər hektarda məhsuldarlığı maksimum həddə çatdırmaq lazımdır.

30. Senaj və silosun keyfiyətli basdırılmasına nəzarəti gücləndirmək, qarğıdalı silos üçün sütül-mum yetişgənliyi dövründə biçilərək basdırılmalıdır.

31.Yoncalıqların vaxtında biçilməsini, otun keyfiyyətli yığılmasını, sahələrin vaxtında aqrotexniki qayda da yonca sahələrinin il ərzində minimum 4-5 dəfə biçilməsini təşkil etmək lazımdır.

32. Təsərrüfatlarda mal-qaranın tələbatına görə müxtəlif yemlər tədarük edilməlidir.

33. yemlərin qidalılıq dəyərini yüksəltmək üçün kimyəvi peraparatlardan da istifadə etmək lazımdır.

34. Tədarük olunmuş yemlərin keyfiyyətinin vaxtaşırı labarotoriya da yoxlanılmasını təşkil etmək . Ot və küləş taylarının lazımı qayda da saxlanılmasına xüsusi diqqət yetirmək lazımdır

35. Yem tədarükü zamanı itgiyə yol verməmək və iş vaxtından səmərəli istifadə etmək lazımdır. Tədarük edilmiş yemlər gündəlik uçota alınmalıdır.

36. Yemləri mal-qaraya yedizdirərkən itkiyə yol verməmək və yemlərdən səmərəli istifadə etmək lazımdır.

37. Mövcud yem sexlərinin və yem mətbəxlərinin gücündən maksimum dərəcədə istifadə etmək lazımdır.

38. Mal-qaraya qaba yemlərin (xüsusilə küləşin) doğranaraq verilməsini təşkil etmək və küləşin sexlərdə pörtlədilməsini, əhənglə işlənməsini və müxtəlif yem qarışıqlarının hazırlanmasına diqqət yetirmək lazımdır.

39. Yemlərin mal-qaraya cins və yaş qrupları üzrə rasion əsasında yedizdirilməsini təşkil etmək lazımdır. Az yem məsarif etməklə maksimum məhsul alınmasına nail olmaq lazımdır.

40. Bütün fermaların yaxınlaığında xəsilliklərin əkilməsini mütləq təşkil etmək ( körpə və xəstə, zəif heyvanların otarılmasını nəzərə alaraq) lazımdır.

41. Qoyunçuluğu inkişaf etdirmək məqsədi ilə yüksək keyfiyyətli və çox məhsuldar törədici qoçlardan istifadə etməklə qoyunların mayalandırılmsını qısa müddətdə başa çatdırmaq lazımdır. Bu yolla da döl kampasniyasının qısa müddətdə başa çatmasını təşkil etmək lazımdır.

42. Çıxdaş, anormal eksteryer qurluşlu, qoca və.s. az məhsuldar qoyunları sürüdən seçib kökəldilməyə qoyub, kökəldikdən sonra ətlik kimi satılmasını təşkil etmək. Bu yolla da qoyunçuluğun inkişafına diqqəti artırmaq və damazlıq-seleksiya işindən qoyunçuluqda da istifadə etmək lazımdır

43. Qoyunçuluq fermalarında təcrübəli çobanlardan istifadə etmək lazımdır.

44. Sürülərdə bölgələrə uyğun möhkəm konistitutsiya tipli törədici qoçlardan istifadə olunması məsləhət görülür və bu yolla da sürülərin sağlamlığını təmin etmək mümkündür.

45. Köçəri qoyunçuluqda sürülərin yaylağa və istərsədə qışlağa köçürülməsi zamanı çoban ailələrinə və çobanlara lazımı köməkliklər göstırilməlidir ki, köçürülmə zamanı sürülərin dincələ-dincələ (otlaya-otlaya) yaylağa və eləcədə qışlağa köçürülməsini lazımı səviyyədə təşkil etmək lazımdır.

46. Dövlət və kəndli-fermer təsərüffatlarında qoyunçuluğun inkişafına, cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına, qoyunların zootexniki qayda da düzgün yemləndirilməsinə, bəslənməsinə və saxlanmasına xüsusi diqqət verilməlidir.

47. Qışlaqların yaxşılaşdırılmasını, mədəni otların, xəsilliklərin əkilməsini, örüşlərin kol-kos və. s. yun zibilləyicilərindən təmizlənməsini təşkil etmək lazımdır.

48. Hər il qırxım kampaniyası qabağı Dövlət və kəndli-fermer təsərrüfatlarının qoyunçuluqla məşqul olan işçilərlə (mütəxəsislərlə)yunçuluğa dair qısa müddətli seminar-müşavirələr keçirərək onları yunçuluğa dair təlimatlandırmaq lazımdır.

49. Qırxımqabağı qoyunların sanitar baxışından keçirilməsini və onların şaqqıldaqdan təmizlənməsini təşkil etmək lazımdır.

50. Sürülərdə olan zərif və yarım zərif yunlu qoyunların ildə bir dəfə (yalnız yazda) qırxılmasını təşkil etmək vacibdir.