At nəqliyyat vasitəsi kimi

At nəqliyyat vasitəsi kimi

Min illiklər boyu öz dövrunun ən surətli və ən rahat minik nəqliyyatı vasitəsi at olmuşdur. Bəzi tədqiqatçılar atdan nəqliyyatda istifadə edilməsini e.ə. IV minilliyin axırlarına, yuk və qoşqu heyvanı kimi istifadə olunmasını isə e.ə. III minilliyin sonu - II minilliyin əvvəllərinə aid edirlər.

Atın əhilləşdirildiyi ən qədim bölgələrdən biri də Cənubi Qafqaz olmuşdur. Azərbaycanda atdan minik vasitəsi kimi istifadə edilməsini e.ə.II, xususilə I minilliyə aid edilən arxeoloji qazıntılar: at sumukləri, qoşqu ləvazimatları və at bəzkləri də təsdiq edir. Eramızın ilk əsrlərində Azərbaycanda atı, əsaəsən minik vasitəsi kimi saxladıqlarından, məhz bu vaxtdan atcılıq daha guclu inkişafa başlamışdır.

İlk sinifli cəmiyyət yarandıqdan sonar atdan hərbi məqsədlər ucun istifadə olunmuşdur. Aşşur və Urartu mixi yazılarında bu haqda məlumatlara rast gəlinir.

İnkişaf etmiş orta əsrlərdən başlayaraq kənd təsərrufatı, sənətkarlıq və ticarətin inkişafı Azərbaycanda minik və yuk nəqliyyatına ehtiyacı daha da artırmışdı. Rusiya, İran, Hindistan, Türkiyə, İtaliya və başqa olkələrə neft, duz, ipək ixracı genişlənmişdi.

Ən vacib karvan yolları Azərbaycandan kecdiyinə gorə buraya coxlu tacirlər gəlirdilər. XVII əsrdə Azərbaycanda olan ingilis taciri Antoni Cenkinson qeyd edirdi ki, təkcə osmanlılar hər dəfə buradan 400-500 at yuku ipək aparırdılar. Holland dənizcisi Yan Streys yazırdı ki, Dərbəndlə Şamaxı arasında hərəkət edən karvanın tərkibində 1800 at, xeyli dəvə, ulaq və başqa yuk heyvanları var idi.

X IX-XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda atdan istifadə edilməsi daha da mutəşşəkil olmuşdur. Bu dovrdə Azərbaycanda Qarabağ atı, Qazax atı, Şirvan atı və Quba Yorğası məşhur idi.